بهترین روش تربیت و آموزش جنسی کودکان و نوجوانان توسط والدین

توضیح مسائل جنسی برای کودکان و نوجوانان

ذهن کودکان همیشه کنجکاو تر و پرسشگر تر از انسان‌های بالغ است. کودکان سوالات خود را بدون هیچ واهمه‌ ای از والدین خود می‌ پرسند که البته بعضی از این سوالات به گونه‌ای هستند که یا والدین جوابی برایشان ندارند و یا نمی‌توانند پاسخ را صریح اعلام کنند. سوالات جنسی هم از همین دست سوالات هستند. اصولا در خانواده‌ها پاسخ و تشریح مسائل جنسی برای کودکان بسیار وحشتناک و رعب‌آور است. بیشترین سوالی که کودکان می‌پرسند این است که: ” من چطور به دنیا آمدم؟ “ و خانواده‌ها معمولا با جوابی مثل: ” خدا تو را به ما داد “ مسئله را می‌ بندند اما باید دانست که این مسائل اگر به روش صحیح پاسخ داده شود نه تنها کودک پاسخ صحیح را می‌ فهمد بلکه در زندگی آینده و رابطه با خانواده‌اش هم تاثیری شگرف خواهد داشت. ما در این مقاله سعی خواهیم کرد نحوه‌ی توضیح مسائل جنسی به کودکان را با هم بررسی کنیم. پس با ما همراه باشید.

کودکان معمولا چگونه با مسادل جنسی آشنا می‌شوند و نقش خانواده در مورد آنها چیست؟

در عصری که ما زندگی می‌کنیم که به عصر دیجیتال معروف است بیشترین اطلاعاتی که کودکان در هر زمینه‌ای به دست می‌آورند مربوط به اینترنت، بازی‌ها، فیلم‌ها، آهنگ‌ها و تصاویری است که محتوای آن‌ها مناسب یا نامناسب با سن آن‌هاست. علاوه بر این روابطی که کودکان با افراد بزرگتر از خودشان دارند هم به نوعی باعث آشنایی آنها با مسائل جنسی می‌شود. این آشنایی‌ها معمولا به اطلاعاتی ناقص و حتی غلط می‌انجامد که نه تنها برای کودک مفید نیست بلکه می‌تواند برای آن‌ها زیانبار هم باشد.

حداقل وظایف خانواده‌ها برای ایجاد محیطی به دور از مسائل جنسی کدامند؟

از طرف دیگر خانواده‌ها هم باید با مراعات سن کودک خود باید شوخی‌ها، فیلم‌ها و تفریحات خود را به گونه‌ای مدیریت کنند تا برای کودک خودشان هم مناسب باشد. مدیریت این مسائل باعث می‌شود که اطلاعات و کنجکاوی که می‌تواند سبب مشکلات بعدی کودک باشد رخ ندهد یا به حداقل برسد.

دوستی با افراد بزرگتر از خود و آشنایی غلط با مسائل جنسی چه مشکلاتی دارد و نقش خانواده‌ها در این مورد چیست؟

از بدو تولد انسان کمالگرا و به دنبال یادگیری بیشتر است. این حس معمولا با دوستی با افرادی که از خود انسان بزرگترند ارضا می‌شود. به همین علت معمولا کودکان دوست دارند که با افراد بزرگتر از خود دوست شوند تا علاوه بر اینکه خود را در دسته‌ی بزرگسالان یا جوانان قرار دهند همچنین اطلاعاتی به دست آورند که مناسب سن آن‌ها نیست. خانواده باید سعی کند تا کودکشان با همسن و سالان خودشان دوست شوند و از دوستی با افراد بزرگتر خودداری کنند. حتما هر خانواده در اطراف خود افرادی را دارد که سنشان از کودکشان بزرگتر باشد حالا چه فامیل، چه آشنا و حتی چه خواهر یا برادر بزرگتر از کودک. همانطور که ما در جمع دوستان خود راحتتر هستیم باید توجه داشت که سایر جوانان هم همانطور هستند. این افراد باید زمان که کودکی در جمعشان هست بیشتر به شوخی‌ها، صحبت‌ها و حرکات خود توجه کنند. مشکلی که بسیاری افراد دارند این است که غالبا فکر می‌کنند چون کودک هنوز آشنایی کاملی ندارد پس متوجه چیزی نخواهد شد. این یک طرز فکر کاملا غلط است. باید در نظر داشت که کودکان چندین برابر کنجکاوتر از افراد بزرگسال هستند و تنها تفاوت آنها با بزرگسالان این است که آنها کاملا درست یا غلط بودن موضوع را درک نمی‌کنند. پس باید زمانی که کودکی در جمع ماست علاوه بر محتاطانه‌ تر عمل کرد از شوخی‌ها و حرف‌هایی که برای ما ممکن است حتی روزمره باشد هم دوری کرد.

اتاق امن کودک و ارتباط والدین با کودکان امروزه به شکل شده است؟

در گذشته والدین معمولا اتاق خوابی مجزا برای خود داشتند اما امروزه با آپارتمانی شدن زندگی‌ها فاصله‌ی اتاق امن والدین با کودکشان به حداقل رسیده و این برای خانواده مشکلاتی را به وجود آورده. برای همین اگر والدین بخواهند در مورد موضوعی به خصوص صحبت کنند و یا حتی با هم فیلمی را ببینند که محتوای آن برای کودکشان مفید نیست با مشکلات زیادی رو به رو خواهند شد و نمی‌توانند مطمئن باشند که کودکشان آنها را نمی‌شنود.

علاوه بر این گاها دیده شده که اتاق کودک با اتاق برادر یا خواهر بزرگتر یکی‌ست. حتی گاهی در خانواده‌های پرجمعیت دیده شده که چهار فرزند با هم در یک اتاق هستند. در این موارد گاهی فرزند بزرگتر در اینترنت ممکن است به مسائلی بر بخورد به صورت خواسته یا ناخواسته که محتوای آنها برای کودک مناسب نیست.

دنیای مجازی و رابطه‌ی آن با آشنایی کودکان با مسائل جنسی به چه نحوی است؟

دیده شده که کودکی از دوست خودش می‌پرسد که تو چیزی راجع به فلان شوخی یا فلان موضوع می‌دانی. ذهن کودکان بسیار کنجکاوتر از ذهن ماست. امروزه هم بخاطر ویروس کرونا و مجازی شدن کلاس‌ها ارتباط کودکان با برنامه‌ی “شاد” یا جست و جو در اینترنت برای تحقیق سبب آن شده است که کودکان راحت‌تر با مطالبی رو به رو شوند که برای سن آنها مناسب نیست. مطالبی که ما آنها را تحریک کننده می‌نامیم اصولا همواره برای موضوعی خاص نمایش داده نمی‌شود. مثلا خود ما شده در اینترنت دنبال مطلبی هستیم اما در سایت بنر یا تبلیغی می‌بینیم که محتوای آن با محتوای خود سال متفاوت است. این تبلیغ‌ها حتی ممکن است من و شما را هم اغوا کند که دنبال آن برویم و روی آن کلیک کنیم. بنابراین حتما این احتمال وجود دارد که آن بنر یا تبلیغ در سایتی که کودک ما در آن است هم نمایش داده شود. آیا کودک ما هم ممکن است بر روی آن کلیک کند؟ جوابش روشن است: بله، ممکن است. علاوه بر این ممکن است دوست کودک ما از سطح فرهنگی پایین‌تری نسبت به ما باشد. دوست کودک ما ممکن است شوخی‌هایی که والدینش در خانه می‌کنند یا تکیه کلامی که در فلان فیلم ماهواره‌ای دیده را بیان کند. این از آن اتفاقاتی‌ ست که نمی‌توان از آن اجتناب کرد. حال فکر کنید همبازی کودک ما همان کودکی باشد که اطلاعات ناقصی از مسائل جنسی دارد و به کودک ما می‌گوید: ” آیا تو در مورد فلان چیز اطلاعات داری؟ “، ” می‌خواهی چیزی به تو بگویم؟ ” و ” قول می‌دهی به کسی نگویی؟ “

مهمترین وظایف والدین در مورد اینترنت نسبت به کودکان چیست؟

مهمترین وظایف والدین این است که دسترسی کودک را در اینترنت محدود کند و برای اون چند سایت تعریف کند که فقط اجازه‌ی استفاده از آنها را دارد. حتی والدین می‌تواند هنگامی که کودکشان نیاز دارد تا از اینترنت استفاده کند کنار کودک باشد و بر کار او نظارت کند. اما بعضی کودکان هستند که علاقه‌مندند که به تنهایی کار کنند و نمی‌خواهند که والدینشان کنار آنها باشد. در این موارد والدین باید به صورت نامحسوس تاریخچه جست و جوی کودک را چک کند تا اگر موضوعی بود برای رفع آن تلاش نمایند.

مهم‌ترین عوامل ایجاد کنجکاوی کودکان در مورد مسائل جنسی به چه صورتی است؟

تلفن همراه خانواده معمولا دارای مسائلی است که کنجکاوی کودکان را بر می‌انگیزد. مسائلی که می‌تواند هم اخلاقی باشد و هم غیر اخلاقی. اما کنجکاوی کودک را بر می‌انگیزد و سوالاتی در او ایجاد می‌کند. همچنین نوع پوشش همبازی جنس مخالف هم بی تاثیر نیست. مثلا اگر پسری با لباس زیر نامناسب مشغول بازی باشد کنجکاوی همبازی دختر خود را در مورد تفاوت آنها برمی‌انگیزد و یا بالعکس.

تفاوت انحرافات با کنجکاوی در کودکان به چه صورت است و والدین باید چه واکنشی داشته باشند؟

ممکن است در اطراف خود پسر بچه‌ای را دیده باشید که در جمع خانواده می‌گوید: “من می‌خواهم با فلان دختر ازدواج کنم.” در حالی که به عنوان مثال دختر 28 سال دارد. همیشه در نوبت اول به این سخن می‌خندیم اما کم‌ کم متوجه می‌شویم که با افزایش سن کودک همچنان آن موضوع وجود دارد. این ممکن است به دلیل نوازش‌ها، حرف زدن‌ های محبت‌آمیزی و امثالهم باشد که کودک ما از طرف دختر دیده است. یا مثلا کودکی به مادر خود می‌گوید: ” نمی‌خواهم تو مادرم باشی. می‌خواهم او مادرم باشد “. این یکی از مسائلی‌ ست که باید رفع شود. ممکن است پوشش آن زن دیگر با پوشش مادر اصلی متفاوت باشد، ممکن است او خوشگلتر و زیباتر باشد و هزاران دلیل دیگر. از طرفی دیگر ممکن است در هنگام بازی کودکمان با جنس مخالف ببینیم که او را در آغوش می‌گیرد و حتی می‌بوسد. در این مواقع ممکن است والدین رفتار بدی داشته باشند  و کودک را تنبیه کنند اما این کار بسیار اشتباه است. چیزی که در ذهن والدین به عنوان یک انحراف جنسی تلقی می‌شود در ذهن کودک جز یک کنجکاوی ساده و یا حتی بازی چیزی نیست. این کنجکاوی هم می‌تواند با توضیح مناسب کودک را از گمراهی خارج کند. خیلی از مواقع این اتفاقات با کنترل کردن والدین به راحتی رفع می‌شوند و نباید آنها را بزرگ پنداشت.

اگر با تمام کنترل والدین باز هم کودکمان در مورد مسائل جنسی سوال پرسید چه کنیم؟

یادمان باشد ما کنترل می‌کنیم تا از انحراف کودک جلوگیری کنیم نه اینکه کنجکاوی او را از بین ببریم. ممکن است کودک از ما در مورد مسائلی که به نحوی به آن دست پیدا کرده سوال کند. بعضی از خانواده‌ها با دعوا و تحقیر کردن کودک و بیان اینکه این مسائل برای تو زود است او را از خود می‌رانند و سعی می‌کنند تا صورت مسئله را پاک کنند. بعضی‌ها هم منکر می‌شوند که نه اشتباه شنیده‌ای یا اشتباه فهمیده‌ای اما بعدها که باز کودک با این مسائل روبه رو شد هم اعتماد خود به خانواده را از دست می‌دهد و هم سعی می‌کند از کسی خارج از خانواده سوال کند. نباید از این واهمه داشت که پرده‌ی عفت بین والدین و کودک با پاسخ به این سوال از بین می‌رود.

از طرفی دیگر هم بعضی‌ها فکر می‌کنند اگر جواب صریح بدهند کودکان زودتر با مسائل آشنا می‌شود و به صورت یک فرد بالغ فکر خواهد کرد. باید بگویم که این جواب هم غلط است. باید دقت کرد هنگام جواب به این سوال‌ ها عقبه‌ی خانواده را فهمید و طبق آن باور ها به کودک جواب داد. به عنوان مثال اگر خانواده مذهبی‌ ست باید از راه دینی وارد شد و با توضیح مسائلی مانند طهارت، غسل، باطل شدن نماز یا روزه و … کودک را به سمت آگاهی سوق داد. البته پیشنهاد می‌شود که اجازه دهید ابتدا کودک تمام اطلاعاتی که دارد را به شما بگوید و بعد ضمن تصحیح کردن آن، یک پله بالاتر از دانسته‌های کودک را توضیح دهید. البته به صورت علمی در این صورت اگر کودکمان بعد از پاسخ ما باز هم برایش سوالی پیش آمد به سراغ ما خواهد آمد نه کس دیگری. به عنوان مثال اگر کودک ما در مورد اندام جنسی خودش  از ما سوال پرسید ما یک پله بالاتر می‌رویم و به او در مورد اندام جنس مخالفش هم توضیح می‌دهیم. اما به صورت علمی ، مثلا می‌گوییم: ” این اندام را جنس مخالف هم دارد اما به صورتی دیگر و… ” اگر به صورت علمی پاسخ داده شود کودک کنجکاو خواهد شد نه منحرف. به خاطر داشته باشید که علم کنجکاوی را بر می‌انگیزد نه انحراف را. اگر ما پاسخ سوال کودک را به طور مناسب ندهیم او مجبور می‌شود وارد فضایی نامناسب برای پیدا کردن جواب‌ ها خود شود و مطالب نامناسب دیگری بفهمد. از طرفی دیگر اگر بعد پاسخ ما کودک دیگر برایش سوالی پیش نیامد بهتر است خودمان با او صحبت کنیم و به او توضیح دهیم که بعد از آن گفت و گو سوالی برایت پیش نیامد؟ در این صورت اگر سوالی پیش آمده باشد را جواب می‌دهیم و اگر کودک هم سوالی نداشت متوجه می‌شویم که به همان اطلاعات بسنده کرده است.

حال اگر کودک سوالی نپرسید اما احساس کردم  که سوالی دارد او را به صورت نامحسوس چک کنیم و مراقب او باشیم.

اگر کودک را هنگام ارتکاب عمل جنسی با خود یا دیگر دیدیم چه باید بکنیم؟

مهم‌ترین مسئله این است که او را درک کنیم و با او مهربان باشیم. نباید او را تهدید کنیم و یا از او قول بگیریم که دیگر چنین کاری نکند چون در این صورت کودک می‌تواند به صورت پنهانی عمل خود را تکرار کند. با او صحبت کنیم و بگوییم که این یک نیاز طبیعی است و باید به صورت طبیعی رفع شود و رفع نشدنش به صورت طبیعی مشکلات زیادی را به همراه خواهد داشت. مثلا اگر کودکمان خودارضایی می‌کرد باید او را از عواقبش آشنا کنیم. اگر کودکمان مثلا به ورزش علاقه‌مند است و می‌خواهد ورزشکار بزرگی شود باید بگوییم که این مسائل به شدت روی ورزش تاثیر خواهد داشت و او را در راه خود ناکام خواهد گذاشت. اگر کودکمان علایق مذهبی دارد باید از دیدگاه دینی مذهبی با او صحبت کنیم. این گفت و گوها بسیار به کودکان کمک خواهد کرد. شما میتوانید در مقاله‌ی شناخت کلی خودارضایی و آموزش کامل ترک آن بیشتربا این مسئله آشنا شوید.

برای درک بهتر کودکان از مسائل جنسی چه راه‌های دیگری وجود دارد؟

بسیار توصیه می‌شود که پدران با پسرها و مادران با دخترها صحبت کنند و آن‌ها را از این مسائل آگاه کنند. علاوه بر این خانواده‌ها می‌توانند با مراجعه به پلیس اخلاق، مشاور خانواده و حتی وکیل خانواده مسائل بیشتر و بهتری را برای کودکان خود مخصوصا دختران توضیح دهند. باید دقت داشت که به علت مسکوت ماندن بسیاری از آزارهایی که علیه دختران می‌شود بهتر است آنها را بیشتر با این مسائل آشنا کرد و به آن‌ها اطمینان داد که همیشه یک حامی خواهند داشت.

امیدوارم از این مطالب لذت برده باشید و برایتان خوب و مناسب باشد.